درد چیست

درد یک تجربه حسی و عاطفی است که معمولاً به‌ عنوان نشانه ‌ای از آسیب یا اختلال در بدن تجربه می‌ شود. این تجربه می ‌تواند ناشی از آسیب فیزیکی، مریضی، التهاب، یا اختلالات عصبی باشد. درد می ‌تواند به صورت حاد یا مزمن بروز کند.
به طور کلی، درد به دو دسته اصلی تقسیم می‌ شود:
درد حاد: این نوع درد معمولاً به‌ طور ناگهانی و در پاسخ به آسیب یا مریضی مشخص ظاهر می شود و معمولاً بهبود می ‌یابد هنگامی که علت اصلی تداوی شود.
درد مزمن: این نوع درد به ‌طور مداوم یا به صورت دوره‌ ای برای مدت طولانی ادامه پیدا می ‌کند، حتی پس از بهبودی علت اصلی.
پاسخ به درد شامل ترکیبی از تجربه‌ های فیزیکی، عاطفی و روانی است و می‌ تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله شرایط طبی، وضعیت روانی و محیط قرار گیرد.

انواع درد:

درد را می ‌توان به انواع مختلفی تقسیم ‌بندی کرد، که هر کدام خصوصیات خاص خود را دارند. در اینجا چند دسته اصلی از انواع درد آورده شده است:

درد حاد:

درد حاد اولیه: معمولاً به ‌طور ناگهانی و به دلیل آسیب یا مریضی حاد (مانند شکستگی یا زخم) ظاهر می شود و به ‌طور معمول بهبود می ‌یابد زمانی که علت اصلی درمان شود.
درد حاد مرتبط با التهاب: مثل درد ناشی از التهاب در مفاصل یا بافت‌ها که معمولاً به‌ طور موقت و با درمان التهاب کاهش می ‌یابد.

درد مزمن:

درد مزمن اولیه: دردی که بدون علت مشخص یا بدون آسیب آشکار ادامه می ‌یابد. ممکن است به مدت طولانی ادامه داشته باشد و نیاز به مدیریت خاصی داشته باشد.
درد مزمن ثانویه: دردی که به دلیل یک مریضی زمینه ‌یی مزمن (مثل آرتریت، دیابت یا سرطان) ادامه پیدا می ‌کند و معمولاً مدیریت و درمان آن نیاز به توجه خاص دارد.
درد نوروپاتیک یا عصبی: ناشی از آسیب یا اختلال در سیستم عصبی (مثل نوروپاتی دیابتی یا درد عصب سیاتیک). این نوع درد ممکن است به ‌صورت سوزش، سیخ زدن ، یا احساس ناراحتی شدید بروز کند.
درد سوماتیک یا جسمانی: درد ناشی از آسیب به بافت‌ های نرم و سخت بدن، مثل پوست، عضلات، استخوان‌ ها یا مفاصل. این درد معمولاً به‌ طور مشخص و مکان ‌دار احساس می‌ شود.
درد احشایی: درد مربوط به ارگان‌ های داخلی بدن مانند معده، روده ‌ها، یا کلیه ‌ها. این نوع درد معمولاً به‌ طور عمیقتر و مبهم ‌تر احساس می‌ شود و ممکن است به‌ صورت منتشر یا در نواحی مختلف بدن حس شود.
درد ارجاعی: دردی که از یک منطقه بدن به ناحیه‌ ای دیگر منتقل می ‌شود. برای مثال، درد قلبی که به بازو یا شانه‌ ها منتقل می‌ شود.
این دسته ‌بندی‌ ها به دکتوران و متخصصان کمک می ‌کند تا نوع درد را بهتر تشخیص دهند و روش‌ های درمانی مناسب ‌تری را پیشنهاد دهند.
درد تنها جسمانی نیست و می‌ تواند جنبه‌ های عاطفی و روانی نیز داشته باشد. در واقع، تجربه درد یک پدیده پیچیده است که شامل جنبه‌ های درد جسمانی: مختلف جسمانی، عاطفی و روانی می شود. به این ترتیب:
این نوع درد به آسیب یا اختلال در بافت‌ ها یا سیستم های بدنی مرتبط است. به عنوان مثال، درد ناشی از زخم، التهاب یا آسیب به عضلات و استخوان ‌ها.
درد عاطفی: درد عاطفی به احساسات منفی و ناراحت ‌کننده ‌ای که به دلیل تجربیات و موقعیت‌ های عاطفی (مانند فقدان عزیزان، اضطراب، افسردگی یا استرس) بروز می ‌کند، اشاره دارد. این نوع درد می‌ تواند به شدت بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد.
درد روانی: درد روانی به تجارب ذهنی و روانی درد و رنج اشاره دارد که می ‌تواند شامل اضطراب، استرس مزمن، و اختلالات روانی باشد. این نوع درد می‌ تواند به‌ طور مستقیم بر درک و تجربه درد جسمانی تأثیر بگذارد و برعکس.
ارتباط نزدیک بین درد جسمانی و عاطفی روانی به این دلیل است که سیستم عصبی و مغز در پردازش و تجربه درد نقش دارند. به همین دلیل، تداوی درد ممکن است شامل روش های چند جانبه باشد که به جنبه‌ های جسمانی، عاطفی و روانی درد توجه می ‌کنند. برای مثال، علاج جامع مانند مشاوره روانشناسی، تخنیک ‌های آرامش‌ بخش و ادویه جات ضد درد می‌ توانند به کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند.دردهای جسمانی و روانی می توانند به‌ طور جداگانه و یا به‌ طور همزمان تجربه شوند و هر کدام خصوصیات و اثرات خاص خود را دارند. در اینجا به توضیح و ارائه مثال های متعدد برای هر نوع درد می‌ پردازیم:

دردهای جسمانی

درد ناشی از آسیب ‌های فیزیکی:
شکستگی استخوان: اگر شخصی استخوان پای خود را بشکند، ممکن است درد شدید و حادی در ناحیه آسیب ‌دیده تجربه کند. این درد به‌ طور مستقیم ناشی از آسیب به بافت ‌های استخوانی و بافت‌ های نرم اطراف آن است.
زخم یا بریدگی: بریدگی یا زخم عمیق در پوست می تواند باعث درد تیز و حاد شود که به‌ طور معمول با خونریزی و التهاب همراه است.
درد ناشی از التهاب:
آرتریت: در امراض مفصلی مانند آرتریت، التهاب مفاصل می تواند باعث درد مزمن، ورم و کاهش دامنه حرکت در مفاصل شود. این درد معمولاً به‌ طور مداوم و در نواحی خاصی از بدن حس می شود. شرح کوتاهی هم در ارتباط با (آرتریت) می نویسم که:
آرتریت (Arthritis) به فارسی یعنی التهاب مفاصل. این مرض باعث درد، تورم، خشکی و کاهش حرکت در یک یا چند مفصل بدن می‌ شود. کلمهٔ “آرتریت” از دو بخش ترکیب شده: (آرترو” (Arthro) یعنی مفصل و (ایت (itis) یعنی التهاب. پس: آرتریت یعنی التهاب مفصل. علائم رایج آرتریت: یا التهاب مفصل عبارتند از: درد در مفاصل (مچ یا بجلک پا، زانو، انگشت، شانه و امثالهم)، تورم یا پندیدگی و گرمی در محل مفصل، خشکی (مخصوصاً صبح ‌ها یا بعد از یک مدت بی ‌حرکتی)، کاهش توانایی حرکت و در موارد شدید تغییر شکل مفصل.

انواع مهم آرتریت:

آرتروز (Osteoarthritis): شایع‌ ترین نوع، مربوط به سائیدگی و فرسودگی مفاصل (مثلاً در سن بالا و یا استفاده زیاد از مفاصل در کار های جسمانی).
آرتریت روماتوئید(Rheumatoid Arthritis) : یک مریضی خودایمنی است که بدن به مفاصل خودش حمله می‌ کند. معمولاً مزمن و پیشرونده است.
نقرس (Gout) : به دلیل افزایش اسید اوریک در خون، کریستال‌های در مفاصل (مخصوصاً شست پا) جمع می ‌شوند و باعث درد ناگهانی می‌ گردند. لوپوس، پسوریاتیک، آرتریت عفونی و انواع دیگر نیز وجود دارد.
علاج آرتریت می تواند دواهای ضدالتهاب (مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن) باشد. ویا ادویه جات خاص برای کنترول امراض خودایمنی (مثل متوترکسات برای آرتریت روماتوئید) و فیزیوتراپی. همچنان تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی هم اهمیت خاص دارد ولی در موارد پیشرفته، جراحی یا تعویض مفصل هم نیاز می افتد.
شعله ‌ور شدن تِندون‌ ها: التهاب تِندون‌ ها (تِندونیت) ممکن است باعث درد و حساسیت در ناحیه آسیب ‌دیده، مانند شانه یا آرنج، شود.
درین جا شرح مختصری دارم از تاندونیت ها که چه استند و چه وظیفه دارند
تِندون چیست: تِندون (Tendon) یا «پی» رشته ‌ای از بافت همبند قوی است که عضله را به استخوان وصل می ‌کند.
تِندون‌ یا پی ها کمک می ‌کنند عضلات بتوانند استخوان ‌ها را حرکت دهند. مثلاً تاندون آشیل در پشت پاشنه پا، عضله ساق را به استخوان پاشنه وصل می‌کند.
تِندونیت (Tendonitis) : تِندونیت به معنی التهاب یا ورم تِندون است. این مرض اغلب به دلیل کار بیش از حد یا حرکات تکراری ایجاد می ‌شود که علایم آن درد هنگام حرکت مفصل، ورم و حساسیت به لمس، احساس سفتی یا خشکی صبحگاهی، گاهی قرمزی یا گرم شدن محل. بیشترین جاهای که این درد احساس شده می تواند، شانه (تاندونیت روتاتور کاف)، آرنج (آرنج تنیس ‌بازان)، مچ دست، زانو، پاشنه یا پشت پاکه کمی از کوری پا بالاتر باشد که آنرا (تِندون آشیل) هم یاد میکنند.
برای علاج این نوع درد ها استراحت و کاهش فعالیت بسیار مهم است و استفاده از یخ برای کاهش التهاب هم نقش خوبی می تواند داشته باشد. ولی دوا های ضدالتهاب (مانند ایبوپروفن و دکلو فنک) هم کمک میکند و فیزیوتراپی اگر لازم باشد پس از مشورهٔ داکتر معالج.
در موارد شدید: تزریق کورتون یا جراحی

درد ناشی از مریضی‌ های مزمن:

کمردرد مزمن: درد در ناحیه کمر که به مدت طولانی ادامه دارد، ممکن است به دلیل مشکلاتی مانند دیسک‌های کمر یا اسپاسم عضلانی ایجاد شود و بر فعالیت‌های روزمره تأثیر بگذارد.
میگرن: سردرد میگرنی می تواند با درد شدید، تهوع و حساسیت به نور همراه باشد و به‌ طور معمول در ناحیه پیشانی و شقیقه‌ها احساس می شود.

دردهای روانی

درد عاطفی ناشی از فقدان:
فقدان عزیزان: از دست دادن یک عضو خانواده یا دوست نزدیک می تواند منجر به درد عاطفی شدید شود که به‌ عنوان “درد روانی” شناخته می شود و می تواند احساساتی مانند غم، ناامیدی و اضطراب به همراه داشته باشد.
درد ناشی از اضطراب و استرس:
استرس مزمن: استرس ‌های مزمن ناشی از مشکلات مالی، شغلی یا روابطی می تواند منجر به احساساتی مانند اضطراب و فشار روانی شود که به صورت درد های جسمانی مانند سردرد، درد عضلانی یا مشکلات گوارشی بروز پیدا کند.
درد ناشی از افسردگی:
افسردگی: افراد مبتلا به افسردگی ممکن است تجربه درد عاطفی و روانی عمیق داشته باشند که با احساس بی‌علاقگی، خستگی و غمگینی همراه است. این درد روانی می تواند به‌ طور غیرمستقیم باعث ظهور علائم جسمانی مانند دردهای عضلانی و اختلالات خواب شود.

تعامل بین دردهای جسمانی و روانی

درد جسمانی و روانی می توانند به‌ طور متقابل بر یکدیگر تأثیر بگذارند. به عنوان مثال:
درد مزمن جسمانی: ممکن است به دلیل تأثیرات روانی مانند اضطراب و افسردگی بهبود نیابد و بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد.
درد روانی: می تواند باعث تشدید دردهای جسمانی شود، زیرا استرس و اضطراب می توانند به مشکلات جسمانی مانند تنش عضلانی یا سردرد منجر شوند.
علاج و درمان مؤثر برای دردهای جسمانی و روانی معمولاً نیازمند برخورد جامع است که به هر دو جنبه توجه داشته باشد. کاهش و ازدیاد دردها می تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد و بستگی به نوع و منبع درد دارد. در اینجا روش ‌های مختلفی برای کاهش و همچنین عواملی که ممکن است باعث افزایش درد شوند، همراه با مثال های توضیح داده شده است:

روش‌ های کاهش درد

علاج با ادویه:
مسکن‌ ها: دوا های مسکن مانند ایبوپروفن و استامینوفن یا پراسیتامول، ادول و یا دیپیرون برای کاهش درد حاد و خفیف مفید هستند. به عنوان مثال، ایبوپروفن می تواند به کاهش درد ناشی از سردرد یا درد عضلانی کمک کند.
مسکن‌های قوی ‌تر: داروهای مانند ترامادول و قوی تر از آن مورفین برای دردهای شدید تر (مانند درد ناشی از سرطان) تجویز می ‌شوند.علاج فیزیکی:
فیزیوتراپی: تمرینات و تکنیک‌ های فیزیوتراپی می توانند به بهبود دامنه حرکت و کاهش درد ناشی از مشکلات مفصلی و عضلانی کمک کنند. به عنوان مثال، فیزیوتراپی می تواند به کاهش کمردرد مزمن کمک کند.
مساج: مساج درمانی می تواند به کاهش تنش عضلانی و دردهای مزمن کمک کند.
انواع علاج و تداوی با مساج و استفادهٔ آن
مساج درمانی یا تداوی با مساج یکی از روش ‌های مؤثر برای بهبود سلامت جسم و روان است که در فرهنگ‌ های مختلف، از گذشته‌ های دور تا امروز، مورد استفادهٔ فراوان داشته است. بسته به هدف علاج، شدت فشار، و نوع تکنیک به ‌کار رفته، مساجها به انواع مختلفی تقسیم می‌ شوند. در ادامه به مهم‌ ترین و مروج ‌ترین انواع علاج با مساج اشاره می ‌شود:
۱- مساج سوئدنی (Swedish Massage)
مساج سوئدنی مروج ‌ترین و عمومی ‌ترین نوع مساج در جهان است. این روش با حرکات نرم، ورز دادن، ضربه‌ های ملایم و نوازش ‌های طولی عضلات، به کاهش تنش، بهبود گردش خون و آرامش عمومی بدن کمک می‌ کند. این نوع مساج برای کسانی که به دنبال آرام ‌سازی ذهن و جسم هستند، بسیار مناسب است.
۲- مساج بافت عمیق (Deep Tissue Massage)
در این روش، فشار عمیق‌تری بر عضلات وارد می ‌شود تا لایه‌ های داخلی ‌تر بافت عضلانی تحت تأثیر قرار گیرد. این مساج برای درمان دردهای مزمن عضلانی، سفتی عضلات، گرفتگی‌ ها و آسیب ‌های ورزشی بسیار مؤثر است و اغلب در روند فیزیوتراپی نیز استفاده می‌ شود.
۳- مساج تایلندی (Thai Massage)
مساج تایلندی ترکیبی از حرکات کششی، فشارهای نقطه یی و حرکات بدنی است که شباهت زیادی به یوگا دارد. فرد دریافت‌ کننده مساج روی زمین دراز می ‌کشد و مساجور بدن او را به‌ طور فعال حرکت داده و کش می ‌دهد. این نوع مساج برای افزایش انعطاف ‌پذیری، تقویت انرژی بدن و بهبود تعادل مفید است.
۴- مساج سنگ داغ (Hot Stone Massage)
در این روش، سنگ‌های داغی بر روی نقاط خاصی از بدن قرار داده می‌شود تا حرارت آن‌ ها به درون عضلات نفوذ کند و موجب شل ‌شدن و آرامش بافت ‌های عمیق گردد. این مساج برای افرادی که دچار تنش عضلانی شدید هستند یا نیاز به آرامش روانی دارند، توصیه می ‌شود.
۵- مساج آروماتراپی (Aromatherapy Massage)
مساج آروماتراپی ترکیبی از مساج سوئدنی و استفاده از روغن‌ های معطر گیاهی (اسانس‌ ها) است که تأثیر آرام‌ بخش بر ذهن و بدن دارند. این نوع مساج برای کاهش استرس، اضطراب، افسردگی و بی ‌خوابی مفید است.
۶- رفلکسولوجی (Reflexology)
رفلکسولوجی بر اساس طب فشاری عمل می ‌کند و تمرکز آن بر روی نقاط خاصی از کف پا، دست‌ها یا گوش ‌ها است. این نقاط به اندام‌ های داخلی بدن متصل هستند و تحریک آنها می ‌تواند باعث تعادل انرجی و بهبود عملکرد ارگان‌ های بدن شود.
۷- مساج دوران بارداری (Prenatal Massage)
این نوع مساج خاص زنان باردار طراحی شده و با رعایت ملاحظات طبی خاص، به کاهش درد های کمر، تورم پا ها و بحرانات روانی کمک می‌ کند. تکنیک‌ ها در این نوع مساج ملایم، ایمن و کاملاً تخصصی هستند.
۸- علاج طبی با مساج (Medical Massage)
مساج طبی توسط متخصصان حوزه سلامت مانند فیزیوتراپیست ‌ها انجام می ‌شود و هدف آن درمان مشکلات خاصی چون دیسک کمر، اسپاسم عضلانی، سیاتیک و اختلالات مفصلی است. این نوع مساج معمولاً بخشی از یک برنامه درمانی جامع است.

پس تداوی یا علاج با مساج ، بسته به نوع و استفادهٔ آن، می‌ تواند وسیلهٔ مؤثر برای کاهش درد، بهبود عملکرد بدن و افزایش کیفیت زندگی باشد. انتخاب نوع مناسب مساج باید بر اساس نیاز فرد، شرایط بدنی و مشورت با متخصص انجام گیرد.

دردهای مفصلی

علاج روانشناسی: مشوره و درمان روانی: روش ‌های مانند درمان شناسی-رفتاری (CBT) می توانند به افراد کمک کنند تا با درد مزمن بهتر کنار بیایند و تکنیک‌ های مقابله ‌یی را یاد بگیرند.
مدیتیشن و آرامش: تکنیک ‌های آرامش و مدیتیشن می توانند به کاهش استرس و دردهای مرتبط با اضطراب کمک کنند.

تغییرات سبک زندگی:

ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم می تواند به کاهش دردهای عضلانی و بهبود وضعیت عمومی بدن کمک کند.
رژیم غذایی مناسب: مصرف غذاهای ضدالتهابی مانند میوه‌ جات، سبزیجات و ماهی ‌های چرب می تواند به کاهش التهاب و دردهای مرتبط کمک کند.

علاج های جایگزین و جانبی:

طب سوزنی: برخی افراد با استفاده از طب سوزنی به کاهش دردهای مزمن و التهابات ناشی از امراض کمک می ‌کنند.
درمان یا علاج گیاهی: مصرف برخی گیاهان دارویی مانند زردچوبه و زنجبیل می تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.

علل افزایش درد

عدم درمان و مراقبت نادرست:
تاخیر در درمان: عدم درمان به موقع آسیب‌ ها یا امراض می تواند باعث تشدید درد و مشکلات شود. برای مثال، عدم درمان یک زخم عفونی می تواند باعث گسترش عفونت و افزایش درد شود.
عدم پیگیری درمان: عدم رعایت توصیه ‌های داکتر و قطع درمان قبل از اتمام دوره ممکن است باعث بازگشت و تشدید درد شود.

عوامل روانشناسی:

استرس و اضطراب: استرس و اضطراب می توانند به تشدید دردهای جسمانی کمک کنند. به عنوان مثال، استرس می تواند باعث تشدید سردرد های تنشی شود.
افسردگی: افسردگی می تواند درد های جسمانی را تشدید کند و باعث افزایش احساس درد و ناراحتی شود.

عوامل محیطی و فعالیت‌های نادرست:

فعالیت‌های فیزیکی بیش از حد: فعالیت ‌های فیزیکی شدید یا نادرست مانند بلند کردن اجسام سنگین به‌ طور نادرست می تواند باعث تشدید دردهای عضلانی و اسکلتی شود.
نشستن یا ایستادن طولانی مدت: نشستن یا ایستادن طولانی مدت در یک وضعیت نادرست می تواند باعث دردهای کمر و گردن شود.
عادات غذایی نادرست:
مصرف مواد غذایی التهابی: مصرف زیاد غذاهای کنسرو، شکر و چربی ‌های اشباع شده می تواند به التهاب و تشدید درد های مزمن کمک کند.

عوامل بیولوجیکی:

اختلالات جنتیکی و ساختاری: برخی اختلالات جنتیکی یا ساختاری بدن ممکن است باعث افزایش حساسیت به درد و تشدید آن شوند. به عنوان مثال، افرادی که به امراض جنتیکی مانند فیبرومیالجیا مبتلا هستند ممکن است درد را بیشتر تجربه کنند.
کاهش درد معمولاً نیازمند برخورد جامع است که شامل علاج دوایی، تغییرات سبک زندگی، و مدیریت عاطفی و روانی می شود. ازدیاد درد نیز می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که به توجه و مدیریت صحیح نیاز دارند.

ادامه دارد…

حق چاپ ونشر این مقاله محفوظ است در صورت استفاده از آن باید نام داکتر صالحه واهب واصل و لینک منبع ذکر شود.

فهرست منابع مورد استفاده در نگارش این مقاله در بخش آخری آورده شده است.