(فرهنگ چیست؟ (بخش نهم

اگر بخش هشتم را نخوانده اید میتوانید از طریق این لینک بخوانید فرهنگ چیست؟ (بخش هشتم)

بحث‌ های مذهبی و علمی در جوامع معاصر:

در جوامع امروزی که علم و تکنالوجی به‌ شدت پیشرفت کرده، شکاف میان باور های مذهبی و علمی بیش از پیش به چشم می ‌آید. این شکاف می‌ تواند باعث بروز چلنجهایی در پذیرش علم و تکنالوجی در برخی جوامع مذهبی شود.
چلنجهای علوم طبی: در برخی جوامع مذهبی، با وجود پیشرفت‌ های طبی، هنوز برخی از مردم به علاج و تداوی غیرعلمی و مذهبی روی می‌ آورند. این چلنج به خصوص در زمینه‌ های سلامت روان، امراض مزمن و حتی سرطانها بیشتر دیده می‌ شود. مردم ممکن است به دعا ها، آداب مذهبی یا علاج سنتی پناه ببرند و از مراجعه به دکتوران متخصص خودداری کنند.
تعارضات در علوم طبیعی: در برخی جوامع مذهبی، مخصوصاً جوامعی که دینی خاص دارند، ممکن است مباحث علمی مانند نظریه تکامل یا اختر شناسی با باور های دینی در تضاد باشند. این تضاد ها می‌ تواند موجب شود که مردم نتوانند علم را به ‌طور کامل بپذیرند و همچنان از تفسیر های مذهبی برای توضیح پدیده‌ های طبیعی استفاده کنند.
راه‌ حل‌ ها و گامهای پیشنهادی: یکی از راه‌ های مقابله با این چلنجها، استفاده از متفکران مذهبی است که می‌ توانند بین علم و مذهب پل بزنند. بسیاری از متفکران مدرن سعی کرده اند آموزه‌ های مذهبی را با پیشرفت‌ های علمی تطبیق دهند و به مردم نشان دهند که علم و مذهب می‌ توانند در کنار هم وجود داشته باشند. آموزش صحیح و ترویج تفکر انتقادی نیز می‌ تواند به حل این تضاد ها کمک کند. در جوامع معاصر، به خصوص با پیشرفت‌ های علم و تکنالوجی، نیاز به سازگاری و هماهنگی بیشتر بین علم و مذهب احساس می‌ شود. این پروسه نیازمند تلاش‌ های فرهنگی، آموزشی و حتی مذهبی است تا شکاف‌ های موجود از بین برود.

فرق بین فرهنگ، سنت، رسم و رواج و عنعنات

فرهنگ: فرهنگ به مجموعۀ باور ها، آداب و رسوم، ارزش‌ ها، زبان، هنر، علوم، مهارت‌ ها، قوانین، فنون و رفتاری گفته می‌ شود که توسط یک جامعه یا گروه از افراد به ‌طور مشترک پذیرفته می‌ شود. فرهنگ می‌ تواند شامل تمام جنبه‌ های مادی و غیرمادی زندگی باشد که موجب تمایز یک گروه یا جامعه از سایر جوامع می‌ شود.
خصوصیات: فرهنگ نه تنها به زبان، هنر و ادب بلکه به رفتار های اجتماعی، شیوه زندگی و نحوه فکر کردن افراد نیز اشاره دارد. فرهنگ به ‌طور گسترده ای به پروسه انتقال بین نسل‌ ها از طریق آموزش و یاد گیری اجتماعی انجام می‌ شود. فرهنگ می‌ تواند به ‌طور دائمی تغییر کند و تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند تحولات اجتماعی، اقتصادی و علمی قرار گیرد. مثال: فرهنگ ایرانی شامل زبان فارسی، آداب و رسوم خاص مانند نوروز، هنر های دستی، فلسفه افغانی، ادبیات، موسیقی و بسیاری از جنبه‌ های دیگر زندگی است که همگی از نسل به نسل منتقل می‌ شود.
سنت: سنت به رفتار ها و آداب و رسومی اطلاق می‌ شود که از گذشته‌ های دور در یک جامعه یا گروه فرهنگی به‌صورت دائمی یا مکرر اجرا می‌ شود و معمولاً به عنوان یک بخش از فرهنگ جامعه در نظر گرفته می‌ شود. سنت ها به ‌طور معمول از طریق نسل‌ ها منتقل می‌ شوند و ریشه در تاریخ و تجربه‌ های جمعی دارند.
خصوصیات: سنت ها می‌ توانند جنبه‌ های مختلفی از زندگی اجتماعی مانند مناسبت‌ ها، جشنها، قوانین اجتماعی، ارزش‌ های اخلاقی و… را شامل شوند.در بیشتر موارد، سنت ها برای حفظ هویت فرهنگی و اجتماعی جامعه حفظ می‌ شوند و غالباً با تکرار در طول زمان تثبیت می‌ شوند.سنت ها معمولاً به ‌طور آگاهانه یا ناخودآگاه به نسل‌ های بعدی منتقل می‌ شوند. مثال: جشن نوروز در ایران یک سنت است که در آن مردم برای شروع سال جدید به خانه‌ های یکدیگر می‌ روند، غذا های خاص می‌خورند و آداب خاصی انجام می‌ دهند.
رسم: رسم به یک فعالیت یا رفتار خاص گفته می‌ شود که در یک جامعه یا گروه اجتماعی به ‌طور منظم و با دستورالعمل‌ های مشخص و پذیرفته‌ شده انجام می‌ شود. رسمها معمولاً ریشه در سنت ها دارند، اما ممکن است در طول زمان به ‌طور خاص‌تری تعریف شوند و به عنوان یک رویه رسمی یا نیمه ‌رسمی در جامعه تثبیت شوند.
خصوصیات: رسمها می‌ توانند به عنوان استاندارد های رفتاری و اجتماعی در یک جامعه عمل کنند.رسمها می‌ توانند در جوامع مختلف متفاوت باشند و ارتباط نزدیکی با موقعیت‌ های خاص اجتماعی و فرهنگی دارند. برخلاف سنت ها که معمولاً جنبه‌ های فرهنگی گسترده‌ تری دارند، رسمها ممکن است بیشتر بر اقدامات خاص و تعریف‌ شده تأکید کنند.مثال: رسم دادن هدیه به دیگران در عید نوروز یکی از رسوم ایرانی‌ ها است که به عنوان یک عمل اجتماعی در بین مردم پذیرفته شده است.
رواج: رواج به رفتار ها یا پدیده‌ هایی گفته می‌ شود که در یک جامعه یا گروه به ‌طور گسترده ای پذیرفته و به ‌طور معمول انجام می‌ شوند، بدون آنکه الزاماً بخشی از سنت ها یا رسوم رسمی باشند. رواج معمولاً به پذیرش عمومی و عمومی‌ شدن یک پدیده در یک جامعه اشاره دارد.
خصوصیات: رواج بیشتر از آنکه در ریشه‌ های تاریخی یا مذهبی باشد، به رفتار جاری و روزمره مردم مرتبط است. رفتاری که به ‌طور طبیعی در جامعه رواج می ‌یابند، ممکن است بخشی از فرهنگ اصلی نباشند، بلکه بیشتر به عنوان «عادات» یا «تمایلات اجتماعی» در نظر گرفته شوند. رواجها به ‌طور مداوم تغییر می‌ کنند و با سرعت بیشتری نسبت به سنت ها دستخوش تحول می‌ شوند. مثال: استفاده از تیلفون همراه به عنوان یک وسیله ارتباطی در سراسر جهان، در دهه‌ های اخیر به ‌طور گسترده ای در جوامع مختلف رواج پیدا کرده است.
عنعنات: عنعنات (که به ‌طور معمول در زبان عربی و فارسی استفاده می‌ شود) به مجموع های از آداب و رفتار های سنتی گفته می‌ شود که در یک جامعه یا گروه خاص از نسل‌ های گذشته به ‌طور مداوم اجرا می‌ شوند و به ‌نوعی به عنوان بخش لاینفک هویت فرهنگی آن جامعه در نظر گرفته می‌ شوند.
خصوصیات: عنعنات معمولاً از گذشته‌ های دور در فرهنگ‌ های خاص ریشه دارند و به ‌طور رسمی یا غیررسمی در نسل‌ های بعدی منتقل می‌ شوند.این آداب و سنت ها معمولاً به ‌طور اجتماعی به عنوان امری مثبت یا حاکم شناخته می‌ شوند و در بسیاری از جوامع، بر پایه‌ های اخلاقی و دینی تأکید دارند.عنعنات می‌ توانند به ‌طور گسترده در موقعیت‌ های خاص و در مراسمهای ویژه به‌کار بروند. مثال: در بسیاری از فرهنگ‌ های شرقی، مانند ایران، برخی از آداب و رسوم خاص در مراسم عقد و ازدواج به عنوان عنعنات شناخته می‌ شود که در هر نسل تکرار می‌ شود.
تفاوت‌ ها: فرهنگ مجموع های از باور ها، ارزش‌ ها و آداب و رسوم است که شامل تمامی جنبه‌ های زندگی افراد در یک جامعه می‌ شود. سنت به مجموع های از رفتار ها و آداب و رسوم خاص اشاره دارد که از گذشته به ‌طور مستمر در جامعه رعایت می‌ شود. رسم بیشتر به یک عمل خاص و تعریف‌ شده اجتماعی گفته می‌ شود که معمولاً در موقعیت‌ های خاص یا به ‌طور معمول در جامعه انجام می‌ شود. رواج به پدیده‌ ها یا رفتار اطلاق می‌ شود که در جامعه به ‌طور گسترده پذیرفته شده اند و ممکن است به ‌طور خود به‌ خود گسترش یابند. عنعنات بیشتر به مجموع های از آداب و رسوم تاریخی و فرهنگی گفته می‌ شود که در یک جامعه به ‌طور پیوسته از نسل به نسل منتقل می‌ شوند

ادامه دارد…

حق چاپ ونشر این مقاله محفوظ است در صورت استفاده از آن باید نام داکتر صالحه واهب واصل و لینک منبع ذکر شود.

فهرست منابع مورد استفاده در نگارش این مقاله در بخش آخری آورده شده است.